Walki polsko-ukraińskie i początki konfliktu z bolszewikami

Ten fragment dokumentu skupia się na przebiegu walk polsko-ukraińskich o Lwów oraz początkach konfliktu z bolszewikami. Kluczowe wydarzenia to:

1. Walka o Lwów $1-21 listopada 1918$ podjęta przez polską ludność miasta, w tym młodzież i dzieci, znanych jako Orlęta Lwowskie.
2. Utrzymanie Lwowa przez Polaków mimo oblężenia przez wojska ukraińskie $listopad 1918 - marzec 1919$.
3. Wyparcie sił ukraińskich za rzekę Zbrucz przez Błękitną Armię gen. Hallera $marzec-lipiec 1919$.
4. Podpisanie zawieszenia broni 1 września 1919 roku.

Następnie dokument opisuje początek walk z bolszewikami:

1. Zajęcie Wilna przez siły bolszewickie w styczniu 1919 roku.
2. Pierwsze starcia między Armią Czerwoną a Wojskiem Polskim 13 lutego 1919 roku.
3. Ofensywa Piłsudskiego wiosną 1919 roku, w tym zdobycie Wilna.

Highlight: Bitwa o Lwów 1918 była kluczowym momentem w kształtowaniu się granic II RP, a heroiczna obrona miasta przez Orlęta Lwowskie stała się symbolem polskiego patriotyzmu.

Dokument podkreśla również strategiczne decyzje Piłsudskiego, który wstrzymał ofensywę, gdy sukcesy w rosyjskiej wojnie domowej odnosiła armia białych. Piłsudski obawiał się bowiem powrotu carskiej władzy bardziej niż bolszewików.

Quote: "Mimo poparcia, jakiego Piłsudski udzielił Leninowi, liczył on na finalne osłabienie bolszewików."

Realizacja koncepcji federacyjnej i ofensywa na Kijów

Ta część dokumentu koncentruje się na realizacji koncepcji federacyjnej Józefa Piłsudskiego i ofensywie na Kijów w 1920 roku. Kluczowe wydarzenia to:

1. Podpisanie w kwietniu 1920 roku dwustronnego układu politycznego i sojuszu wojskowego z Symonem Petlurą, przywódcą Ukraińskiej Republiki Ludowej $URL$.
2. Rozpoczęcie ofensywy na Kijów 25 kwietnia 1920 roku przez Wojsko Polskie wspierane przez niewielkie siły ukraińskie.
3. Zdobycie Kijowa przez Wojsko Polskie 7 maja 1920 roku.

Highlight: Ofensywa na Kijów była kluczowym elementem realizacji koncepcji federacyjnej Józefa Piłsudskiego, mającej na celu utworzenie buforu między Polską a Rosją.

Dokument zwraca uwagę na fakt, że mimo zawartego przymierza, Ukraińcy nie traktowali Polaków jako wyzwolicieli, ale raczej jako kolejnych okupantów.

Następnie opisana jest kontrofensywa bolszewicka:

1. Lenin, po pokonaniu białych i umocnieniu swojej władzy, podjął decyzję o kontrofensywie.
2. 14 maja 1920 roku rozpoczął się kontratak bolszewików na Białoruś pod dowództwem Michaiła Tuchaczewskiego.
3. Równocześnie na Ukrainę uderzyła Armia Konna dowodzona przez Siemiona Budionnego.

Vocabulary: Armia Konna - elitarna formacja kawalerii Armii Czerwonej, odegrała kluczową rolę w kontrofensywie bolszewickiej w 1920 roku.

W wyniku kontrofensywy Polacy opuścili Kijów i wycofali się w kierunku Lwowa. W krótkim czasie bolszewicy zajęli Wilno, Grodno i Białystok. Warszawa szykowała się do obrony, której upadek oznaczałby utratę niepodległości.

Kontrofensywa bolszewicka i obrona Polski

Ta część dokumentu opisuje dalszy przebieg kontrofensywy bolszewickiej i reakcję Polski na zagrożenie. Kluczowe wydarzenia to:

1. Proklamowanie w Białymstoku przez bolszewików Polskiej Republiki Rad i ustanowienie marionetkowego rządu - Tymczasowego Komitetu Rewolucyjnego $POLREWKOM$.
2. Utworzenie 1 lipca 1920 roku w Warszawie Rady Obrony Państwa, mającej zająć się organizacją obrony kraju.

Definition: POLREWKOM $Tymczasowy Komitet Rewolucyjny Polski$ - marionetkowy rząd utworzony przez bolszewików w Białymstoku w 1920 roku, mający na celu ustanowienie władzy sowieckiej w Polsce.

Dokument podkreśla, że upadek Warszawy równałby się z ostateczną klęską i utratą niepodległości przez Polskę. Wymienia również kluczowe postacie związane z POLREWKOM-em: Juliana Marchlewskiego, Feliksa Dzierżyńskiego i Feliksa Kona.

Highlight: Utworzenie Rady Obrony Państwa było kluczowym momentem w organizacji obrony Polski przed bolszewicką inwazją, pokazującym determinację narodu w walce o granice II RP.

Ta część dokumentu ukazuje krytyczny moment w historii kształtowania się granic II RP, gdy Polska stanęła w obliczu realnego zagrożenia utraty niepodległości. Podkreśla to wagę nadchodzących wydarzeń, które zadecydują o przyszłości kraju.

Organizacja Obrony Państwa

1 lipca 1920 roku powstała w Warszawie Rada Obrony Państwa, której zadaniem była koordynacja działań obronnych.

Highlight: W skład Rady wchodzili przedstawiciele wszystkich ugrupowań parlamentarnych, a na jej czele stał Józef Piłsudski.

Example: Jednym z kluczowych działań było ogłoszenie poboru do armii ochotniczej pod dowództwem Józefa Hallera.

Quote: "Premier Władysław Grabski na konferencji w Spa zabiegał o pomoc w walce z bolszewikami."

Bitwa Warszawska i Walki pod Zadwórzem

15 sierpnia 1920 roku rozpoczęło się kontruderzenie znad Wieprza, które okazało się punktem zwrotnym w wojnie.

Quote: Lord Edgar d'Abernon uznał Bitwę Warszawską za jedną z decydujących o losach Europy i świata.

Highlight: Bitwa o Lwów 1920 pod Zadwórzem, nazwana "polskimi Termopilami", zatrzymała natarcie Armii Konnej na Lwów.

Ustalenia Pokojowe i Kwestia Wileńszczyzny

Warunki pokojowe okazały się korzystne dla Polski, a granice wschodnie RP były zgodne z koncepcją Dmowskiego.

Highlight: Litwini odrzucili zarówno koncepcję inkorporacyjną Dmowskiego, jak i federacyjną Piłsudskiego.

Example: Wilno i Wileńszczyzna, zamieszkane w większości przez Polaków, stały się przedmiotem sporu polsko-litewskiego.

Linia Curzona i Jej Znaczenie

Linia demarkacyjna zaproponowana przez lorda George'a Curzona miała przebiegać od rejonu Suwałk przez Brześć, wzdłuż rzeki Bug, na wschód od Przemyśla do Karpat.

Definition: Linia Curzona stanowiła brytyjską propozycję wschodniej granicy Polski, opartą na zasięgu zwartego osadnictwa polskiego.

Highlight: Londyn, licząc na zwycięstwo białych w Rosji, nie popierał polskich aspiracji terytorialnych.

Kształtowanie się granic wschodnich II Rzeczypospolitej

Ten rozdział przedstawia proces kształtowania się granic polski w latach 1918-22 na wschodzie. Początkowo planowano oprzeć się na granicach sprzed rozbiorów, jednak aspiracje niepodległościowe narodów zamieszkujących te tereny uniemożliwiły powrót do granic z 1772 roku. W rezultacie narodziły się dwie główne koncepcje dotyczące wschodniej granicy Polski.

Koncepcja inkorporacyjna Romana Dmowskiego zakładała wcielenie do Polski terenów, gdzie dominowała ludność polska pod względem gospodarczym, politycznym lub kulturowym. Dmowski proponował szybką i skuteczną asymilację pozostałych narodowości. Koncepcja ta obejmowała część dawnej Galicji wraz ze Lwowem, wschodnią Białoruś i całą Litwę. Resztę terenów planowano oddać Rosji, z którą Polska miała utrzymywać dobre stosunki w celu ewentualnego sojuszu przeciwko Niemcom.

Z kolei koncepcja federacyjna Józefa Piłsudskiego wynikała z obaw przed zaborczymi dążeniami Rosji, którą uważał za głównego wroga Polski. Piłsudski proponował odsunięcie Moskwy jak najdalej i utworzenie przy wschodniej granicy Polski pasa niepodległych państw, które dobrowolnie związałyby się z Rzeczpospolitą na zasadzie federacji. Miało to stworzyć bufor bezpieczeństwa między Polską a Rosją.

Highlight: Dwie główne koncepcje kształtowania wschodnich granic II RP to inkorporacyjna Dmowskiego i federacyjna Piłsudskiego, które znacząco różniły się w podejściu do relacji z Rosją i sąsiednimi narodami.

Rozdział omawia również sytuację Ukraińskiej Republiki Ludowej, która proklamowała niepodległość 19 stycznia 1918 roku, co miało istotny wpływ na późniejsze walki o granice II RP.