Gleby i surowce mineralne nizin Polski

Na obszarze nizin dominują gleby brunatne i płowe, które mimo średniej wartości użytkowej są intensywnie wykorzystywane rolniczo. W obniżeniach terenu, gdzie wody gruntowe zalegają płytko pod powierzchnią, występują żyzne czarne ziemie, a na lessach rozwinęły się urodzajne czarnoziemy.

Example: Na Nizinie Śląskiej, w okolicach Wrocławia, występują żyzne czarne ziemie, które są intensywnie wykorzystywane w rolnictwie.

Wpływ zlodowaceń na środowisko nizin jest również widoczny w budowie geologicznej, która warunkuje występowanie bogatych złóż surowców mineralnych. W północnej części Niziny Południowowielkopolskiej, w Zagłębiu Konińskim, oraz na Nizinie Śląskiej wydobywany jest węgiel brunatny. Na zachodnim krańcu Niziny Śląsko-Łużyckiej eksploatuje się wysokoenergetyczny węgiel kamienny.

Highlight: Występowanie surowców mineralnych w Polsce jest ściśle związane z budową geologiczną poszczególnych regionów.

Wśród innych ważnych surowców mineralnych występujących na nizinach należy wymienić:

• Złoża soli kamiennej i soli potasowo-magnezowych
• Złoża gazu ziemnego $okolice Zielonej Góry, Głogowa i Ostrowa Wielkopolskiego$
• Złoża wapieni i margli na Nizinie Śląskiej $okolice Opola$

Vocabulary: Margiel - skała osadowa złożona z węglanu wapnia i minerałów ilastych, wykorzystywana w przemyśle cementowym.

Wody i klimat nizin Polski

Przez obszar nizin przepływają prawie wszystkie większe polskie rzeki. Ze względu na małe spadki terenu płyną one z niewielką prędkością, tworząc szerokie doliny. Główne rzeki, takie jak Wisła i Odra, stanowią osie poszczególnych krain geograficznych.

Example: Wisła jest główną rzeką Niziny Mazowieckiej, a Odra przepływa przez Nizinę Śląską.

Na wielu rzekach nizinnych wybudowano zapory, tworząc sztuczne zbiorniki pełniące funkcje energetyczne, retencyjne i turystyczno-rekreacyjne. Naturalne jeziora, które kiedyś występowały na nizinach, w większości zanikły na skutek procesów denudacyjnych oraz wypełniania się osadami i zarastania roślinnością torfotwórczą.

Wpływ zlodowaceń na środowisko nizin jest widoczny również w warunkach klimatycznych. Duża rozciągłość równoleżnikowa powoduje znaczne zróżnicowanie klimatu, szczególnie widoczne zimą. Wzrost kontynentalizmu klimatu w kierunku wschodnim przejawia się niższymi temperaturami zimą we wschodniej części kraju.

Highlight: Najkorzystniejsze warunki klimatyczne występują na Nizinie Śląskiej, gdzie notuje się najwyższe średnie roczne temperatury powietrza i najdłuższy okres wegetacyjny $ponad 225 dni$.

Nizina Mazowiecka charakteryzuje się klimatem przejściowym między oceanicznym a kontynentalnym, co wpływa na zróżnicowanie warunków wegetacyjnych i możliwości upraw rolnych.

Vocabulary: Okres wegetacyjny - część roku, w której średnia dobowa temperatura powietrza przekracza 5°C, umożliwiając wzrost roślin.

Położenie i podział nizin Polski

Pas nizin zajmuje znaczącą część powierzchni Polski, stanowiąc około 60% terytorium kraju. Obszar ten ma nieregularny kształt i rozciąga się w środkowej części Polski, od południowo-zachodnich do wschodnich granic. Większość nizin, podobnie jak pojezierza i pobrzeża, znajduje się na niżu środkowoeuropejskim. Północna granica nizin pokrywa się z zasięgiem zlodowaceń północnopolskich, natomiast od południa niziny graniczą z wyżynami.

Definicja: Granicę między nizinami a wyżynami wyznacza umowna linia wysokości 200 m n.p.m. Obszar poniżej tej granicy nazywany jest krajobrazem nizinnym.

Wpływ zlodowaceń na środowisko nizin jest widoczny w ukształtowaniu terenu i rodzaju utworów powierzchniowych. Dominują tu gliny lodowcowe wysoczyzn morenowych, pozostawione przez lądolód w trakcie zlodowaceń. Pierwotna rzeźba wysoczyzn morenowych była bardzo urozmaicona, przypominając obecne pojezierza. Jednak procesy denudacyjne, szczególnie intensywne po ustąpieniu lądolodu, gdy panował klimat peryglacjalny, znacząco wyrównały teren.

Vocabulary: Denudacja - zespół procesów prowadzących do wyrównywania powierzchni Ziemi poprzez niszczenie i usuwanie materiału skalnego.

Na skutek działalności wód roztopowych z lądolodu utworzyły się piaszczysto-żwirowe równiny sandrowe. W obrębie nizin występują również szerokie, płaskodenne pradoliny, ukształtowane przez wody płynące z południa na północ, a następnie skręcające na zachód wzdłuż czoła lądolodu.

Highlight: Ważnym elementem krajobrazu nizin są pradoliny - szerokie doliny rzeczne utworzone przez wody z topniejącego lądolodu.